2 Şubat 2016 Salı

HAKİKİ BİR DEMOKRASİ VE BAŞKANLIK SİSTEMİ İÇİN; TAM DÜRÜST VE ADİL BİR ÖN SEÇİM ŞARTTIR

ABD "Başkanlık Sistemi" ön seçim kılavuzu: "Caucus”, “primary” ve diğer merak ettikleriniz

[AMERİKA BÜLTENİ (1 Şubat 2016)]
ABD Anayasası yazıldığı zaman siyasi partiler bulunmadığı için, başkanlık seçiminden farklı olarak önseçimlere dair anayasal bir mevzuat mevcut değil. Bu sebeple başkanlık önseçimi sistemi, nerdeyse her eyalette farklı usullülere tabi.
1970’li yılların başından itibaren önseçim yapma şekilleri konusunda özellikle iki büyük partinin yapmaya başladığı reformlar, sistemi her geçen yıl biraz daha belirli hale getirmektese de, kaos görüntüsü henüz giderilebilmiş değil. Bundan dolayı önseçim süreci, Amerikalı seçmen için bile zaman zaman anlaması güç bir karmaşaya neden olabiliyor. ‘Önseçim’ konusuna yeni başlayanlar için konuyu bir nebze anlaşılır kılabilecek temel sorular ve yanıtları şöyle:
Genel olarak ön seçim nedir?
ABD’de Kasım ayında başkanlık seçimi var. Partilerin başkan adaylarının belirlenmesinde, tıpkı Kongre üyelerinin, eyalet valilerinin veya belediye başkanlarının seçimlerinde de olduğu gibi parti genel merkezlerinin hiçbir yetkisi yok. İsteyen herkes bir partiden başkan aday adayı olabilir. Bir partinin aday adayları, aday oldukları partideki diğer aday adayları ile önce önseçim yarışı yapar. İşte partilerin başkan adaylarını belirledikleri bu önseçimlere Amerikan politik literatüründe genel olarak ‘primary (önseçim)’ denir. Önseçimler, bütün ülkede aynı günde yapılmaz. Her eyalet için ayrı bir gün belirlenir. Tarihi de eyaletler belirler. Başkan aday adayları her eyaletin, partinin ulusal kurultayına göndereceği delege sayısında çoğunluğu ele geçirmeye çalışır. Önseçim maratonu genellikle başkanlık seçim yılının birinci veya ikinci ayında başlar, Haziran ayına kadar tamamlanır.
Başkanlık seçim yılının yaz aylarında (Ağustos sonu Eylül başında) ise her iki partinin genel kurultayı (convention) toplanır. Eyaletlerdeki önseçimlerde kazandığı delege sayısı en fazla olan aday adayı, bu kurultayda resmen partinin başkan adayı olarak ilan edilir. Hangi adayın en fazla sandalyeye sahip olacağı önseçimlerde anlaşıldığı için kurultaydaki seçim çoğu zaman bir formaliteye dönüşüyor. Aday resmen olmasa da fiilen Haziran ayına kadar belli olmuş oluyor. Parti kurultayı da daha çok seçime dönük birlik ve propaganda şovuna dönüşüyor.
2016 seçimi için Cumhuriyetçilerin Kurultayı, Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde 18-21 Temmuz tarihlerinde toplanacak. Demokrat Partinin kurultayı ise 25 – 28 Temmuz tarihlerinde Pennsylvania eyaletinin Philadelphia kentinde toplanacak.
Önseçimlerin genel bir usulü var mı?  
Hayır. Ancak genel olarak ‘primary’ ve ‘caucus’ şeklinde yapılırlar. Ancak ‘primary’ ve ‘caucus’ usülleri de partiden partiye veya eyaletten eyalete değişebiliyor.
 ‘Primary’ usulü nedir?
Seçmenlerin, tıpkı normal bir seçimde olduğu gibi sandığa giderek oy kullandığı önseçim yöntemidir. Herkesin oyu gizlidir. Her iki siyasi partinin de son 30 yılda yaptığı reformlar, genel olarak eyaletlerde “primary” denen önseçim yönteminin yaygınlaşmasına sebep oldu. Günümüzde, Cumhuriyetçi Partinin de Demokrat Partinin de büyük kongre delegelerinin yüzde 80’i önceden kaydını yaptırmak şartıyla isteyen herkesin oy kullanabildiği “primary” yöntemiyle seçilmekte. Bu yöntemde, oy vermek isteyen eyalet sakinleri sadece tek bir partinin tek bir adayı için oy kullanabilmekte. Diğer partide oy kullanma hakkını kaybetmekte. ABD’de her iki parti için de geleneksel olarak ilk ‘Primary’ eyaleti New Hampshire‘dır.
‘’Open primary’’ ve ‘’closed primary’’ nedir?
Bazı eyaletlerde, “primary” usulü önseçimde, sadece o partiye resmen üye olan seçmenler oy kullanabilmekte. Bu tür ‘primary’lere ‘closed primary (kapalı önseçim)’ denmekte. Ancak, sadece kendi partilerinin değil herkesin beğendiği adayı seçmek isteğiyle eyaletlerin çoğunda “open primary” denen bir sistem uygulanır. Burada, parti üyeliği şartı aranmadan 18 yaşından gün almış dileyen bütün vatandaşlar, önseçimde oy kullanabilmekte. Tek yapmaları gereken, önseçimden önce süresi içinde o partinin önseçiminde oy kullanmak için kaydını yaptırmak. Her seçmen sadece bir partinin önseçiminde oy kullanabilir.
Caucus nedir?
Primary’den farklı olarak seçmenler sandığa gidip oy kullanmıyor. Eyalette önceden belirlenen toplanma yerlerinde ‘caucus (‘kaakız’ şeklinde okunuyor)’ adı verilen kongrelerde toplanıyorlar. Her bir ‘caucus’ bölgesine ‘precinct’ deniyor. Caucus günü eyaletin her yerinde belirlenmiş okullarda, kiliselerde ya da kasaba odalarında ve hatta önceden belirlenmiş evlerde toplanan gruplar, kimin destekleneceğini tartışıyor. Tartışma oturumları sonunda hemen orada açık oylama yapılıyor. “Caucus” kelimesinin nerden geldiği konusunda görüş birliği yok. En fazla taraftarı olan görüşe göre Algonquin Kızılderililerinin, konsey anlamında kullandığı “cau-cau-as” sözcüğünden geliyor.
Iowa ‘caucus’ı nasıl yapılıyor? 
2012 yılında yapılan değişiklikle, ‘kazanan hepsini alır’ sistemi terk edildi ve ‘oranlı’ sisteme geçildi. Bu da popüler adayların işini zorlaştırıyor ve az bilinen adayların da şansını artırıyor. Her iki partinin ‘caucus’ yöntemi ise farklı.
Cumhuriyetçilerin Iowa’da ‘caucus’ yöntemi
Iowa’daki 1784 ‘caucus’da toplanan Cumhuriyetçi seçmenler, destekledikleri aday adayının adını yazıp oyunu kullanmış oluyor. Bu oylar eyaletin 30 delegesinin dağılımını belirliyor. Bu 30 delegeden en fazlasına sahip olan aday adayı ‘caucus’ın birincisi olmuş oluyor. Seçilen delegeler, hangi aday için seçilmişlerse partinin ulusal kurultayında seçildikleri adaya oy vermekle yükümlüler. Sonradan oylarını değiştiremezler.
Demokratların ‘caucus’ yöntemi
Demokrat Partinin Iowa caucus yöntemi ise çok daha karmaşık. Her bir ‘precinct’te toplanan Demokrat seçmenler, destekledikleri adaylara göre gruplara ayrılıp oturuyor. Kararsızlar için de ayrı bir bölüm oluyor. Toplanma bittikten sonra yarım saat boyunca gruplar diğerlerini kendi adayları konusunda ikna etmeye çalışıyor. Her grubun, diğer gruplardan insan çekmeye çalışan özel görevlileri olur. Gruplar arası atışmalar, spor tribünündeymiş gibi destek gösterileri ile güç gösterisi yapılıyor. Kararsızlar her grubun yanına gidip adaylarla ilgili sorular sorar. Yaklaşık 30 dakikalık bu süre sonunda salonda hareketlenme durdurulur ve her aday için toplanan gruplar sayılır. Bu noktada yüzde 15 barajı devreye girer. Yani, bir adayın delege seçtirebilmesi için grubuna katılan sayısı o ‘precinct’teki ‘caucus’a katılanların en az yüzde 15’i olmalı. Ardından 30 dakikalık yeni bir maraton başlar. Bu kez, ilk sayımda yüzde 15 destek almamış adayın seçmenleri, destekledikleri ikinci adayın grubuna katılır veya çekimser olur. Ardından nihai sayım yapılır ve adayların aldıkları oya göre ‘county’ dağılımındaki delege sayıları belirlenir. Bu delegeler de sonraki günlerde katılacakları oylamalarda eyaletin, partinin ulusal kurultayına gidecek 52 delegesinin adaylar arasındaki dağılımını belirler. ‘County’ delegesi seçilenler oylarıyla bağlı olduğu için medya genellikle bu aşamadaki sayıma göre eyalette en fazla delege kazanan adayı birinci ilan eder. Sonraki günlerde yapılacak resmi oylamayı beklemez.
Hangi eyaletlerde ‘caucus’ yöntemiyle ön seçim yapılıyor?
10 eyalette önseçim ‘caucus’ yöntemiyle yapılıyor. Bunlar: Iowa, Nevada, Maine, Minnesota, North Dakota, Wyoming, Colorado, Kansas, Alaska, Utah eyaletleri.
Washington, Idaho, Nebraska ve Kentucky eyaletlerinde ise her iki yöntem de uygulanıyor. Bu eyaletlerdeki bazı seçim bölgelerinde önseçim yapılırken bazılarında ise ‘caucus’ yapılıyor.
Geri kalan bütün eyaletlerde önseçim, ‘primary’ usulü ile gerçekleşiyor.
Bu oylamaların denetimini kim yapıyor?
Caucus yöntemiyle yapılan önseçimleri, partinin eyalet teşkilatı gerçekleştiriyor. Bütün sorumluluk onlarda. Ancak, ‘primary’ yöntemiyle yapılan önseçimleri, Eyalet yönetimi ve resmi seçim kurumları gerçekleştiriyor.
Önseçimlerde eyalet bazında baraj var mı?
Sadece Demokratlarda var. Demokrat Parti, 2000 yılında yaptığı bir değişklikle gerek “primary” sistemi gerekse de “caucus” için, bir adayın o eyaletten delege çıkarabilmesi için yüzde 15 oy alma barajı getirdi. Bu da, bir eyalette yüzde 15 barajını aşamayacağını anlayan adayların, o eyaletteki seçmenlerine “ikinci tercih” adaylarını önceden ilan etmelerine yol açıyor.
Hangi adayın kaç delege kazandığı nasıl anlaşılıyor?
Aslında burada Demokratlar Cumhuriyetçiler arasında çok önemli bir fark var. Cumhuriyetçi Parti’de eyaletlerin çoğunda ‘winner take all (kazanan hepsini alır)’ sistemi var. Eyalette en fazla oya ulaşan aday bütün delegeleri kazanmış sayılıyor. Demokratlarda ise oranlı oy sistemi var. Yüzde 15’i geçen her aday oy oranı ölçüsünde delege kazanıyor. Cumhuriyetçi sistem, yarışın Şubat ayı ya da Mart başında netleşmesine neden oluyor. Ancak genel olarak, aday tabanın çoğunun oyunu almış aday olmadığı için yöntem eleştiriliyor. Demokratlardaki daha zahmetli ama daha demokratik yöntem nedeniyle ise genelde seçim yarışı yaz başına kadar sürebiliyor.
Her eyalet, parti büyük kongresine kaç delege gönderebiliyor?
Partilerin büyük kongrelerine katılacak eyalet delegesi sayısı, her parti tarafından hazırlanan bir formülle hesaplanır; burada eyaletin nüfusu, eyaletlerin partinin ulusal adaylarına geçmişte verdikleri destek, gün itibarı ile eyaletteki makamlara parti adına seçilmişlerin sayısı ve parti liderlerinin sayısı gibi faktörler dikkate alınır.
Önseçim 50 eyalette de olacaksa Iowa ve New Hampshire eyaletleri neden bu kadar önemli?
1972 yılından beri her iki parti de önseçim maratonunu Iowa’dan başlatıyor. Iowa aynı zamanda ilk ‘caucus’ eyaleti. Hemen ardından önseçimin yapıldığı New Hampshire ise ‘primary’ yöntemiyle önseçim yapılan ilk eyalet. Bu iki eyaleti kazanan adaylar genel olarak büyük rüzgar yakalıyor ve geri kalan eyaletlerde de kazanıyor. Özellikle New Hampshire bu açıdan çok önemli. Iowa ise genel olarak yarıştan elenenleri belirliyor.
John McCain 2008’de Iowa’da dördüncü olmasına rağmen, New Hampshire’de kazandı ve sonrasında kazandığı popülarite ile partinin adayı oldu.
Obama, 2008’de Iowa’yı kazanınca adaylığı ciddiyete alındı ve Hillary’e karşı kazanabileceği fikri tabana yayıldı. McCain 2000’de ise New Hamshire’de George Bush’u yenmiş ancak sonrasında South Carolina’da yenilince art arda diğer eyaletleri de kaybedip adaylığı W. Bush’a kaptırmıştı. Başkan Harry Truman 1952’de New Hampshire önseçimini kaybedince yarıştan çekilmiş ve yeniden aday olmaktan istifa etmişti. Aynı şekilde Başkan Lyndon Johnson da, 1968’de New Hampshire’de istediği oya ulaşamayınca adaylıktan çekilmişti.
Diğer kritik eyaletler hangileri?
Nevada ve South Carolina eyaletleri. Genel olarak partiler ön seçim sürecini ülkenin dört köşesine yaymak istedikleri için bu iki eyalete de ‘Süper Salı’ denen ve çok sayıda önseçimin aynı gün yapıldığı tarihten önce yapmasına izin veriyor.
Süper Salı nedir?
Her önseçim maratonunda genellikle Iowa, New Hampshire, South Carolina ve Nevada’da önseçimler tamamlandıktan sonra ayngı günde 10’dan fazla eyaletin önseçiminin yapıldığı Salı gününe süper salı deniyor. Çok sayıda eyalette aynı gün önseçim yapıldığı için yarışta dramatik sonuçlara yol açabiliyor ve kırılma anı kabul ediliyor. Bu yıl, 12 eyalet ve Amerikan Samoa adalarında önseçimlerin yapılacağı 1 Mart Salı günü, ‘süper salı’ olacak.
Iowa ve New Hampshire’ın ulusal parti kurultaylarına kaç delegesi katılıyor?
Cumhuriyetçi Partinin Cleveland ulusal kurultayına Iowa adına 30 ve  New Hampshire eyaleti adına da 23 delege katılacak.
Demokrat Partinin Philadelphia Ulusal Kurultayına ise Iowa adına 52 ve New Hampshire adına 32 delege katılacak.
En fazla delege sayısına sahip eyaletler hangileri olacak?
California, Cumhuriyetçi Partide 172  ve Demokrat Partide 546 delege oyu ile ilk sırada. Texas, New York, Pennsylvania diğer kalabalık delegeli eyaletler arasında.
Bir aday adayının partinin adayı olabilmesi için ülke genelinde toplam kaç delege oyu kazanması lazım?
Partinin ülke genelindeki toplam delege sayısının salt çoğunluğunu elde etmesi gerekiyor.
Cumhuriyetçi Partinin başkanlık kurultayına katılacak delege sayısı toplamı 2470. Bir aday adayının, partinin adayı olabilmesi için 1236 delege oyu kazanması gerekiyor.
Demokrat Partinin başkanlık kurultayına katılacak toplam delege sayısı ise 4763. Yani 2382 delege oyuna ulaşacak aday, partinin başkan adayı olacak.
2016 önseçim maratonunda eyaletlerin önseçim tarihleri ve delege sayıları:
TarihEyaletCumhuriyetçi Delege SayısıDemokrat Delege Sayısı
FEB. 1Iowa3052
FEB. 9New Hampshire2332
FEB. 20Nevada Democratic CaucusRepublican caucus is Feb. 23.43
South Carolina Republican Primary50
FEB. 23Nevada Republican CaucusDemocratic caucus is Feb. 20.30
FEB. 27South Carolina Democratic Primary59
MARCH 1Alabama5060
Alaska Republican CaucusDemocratic caucus is March 26.28
American SamoaThe Republican Party will not hold a presidential preference vote for its 9 delegates.910
Arkansas4037
ColoradoThe Republican Party will not vote at its caucus, allowing its 37 delegates to remain unpledged to a specific candidate.3779
Georgia76116
Massachusetts42116
Minnesota3893
Oklahoma4342
Tennessee5876
Texas155252
Vermont1626
Virginia49110
MARCH 5KansasThe state canceled its primary in favor of caucuses.4037
Kentucky Republican CaucusDemocratic primary is May 17.46
Louisiana4658
Maine Republican CaucusDemocratic caucus is March 6.23
Nebraska Democratic CaucusRepublican primary is May 10.30
MARCH 6Maine Democratic CaucusRepublican caucus is March 5.30
Puerto Rico Republican PrimaryDemocratic caucus is June 5.23
MARCH 8Hawaii Republican CaucusDemocratic caucus is March 26.19
Idaho Republican PrimaryDemocratic caucus is March 22.32
Michigan59147
Mississippi4041
MARCH 12District of Columbia Republican ConventionDemocratic primary is June 14.19
Northern Mariana IslandsDemocratic ConventionRepublican caucus is March 15.11
MARCH 15Florida99246
Illinois69182
Missouri5284
Northern Mariana IslandsRepublican CaucusDemocratic caucus is March 12.9
North Carolina72121
Ohio66159
MARCH 19Virgin Islands Republican CaucusDemocratic caucus is June 4.9
MARCH 22Arizona5885
Idaho Democratic CaucusRepublican primary is March 8.27
Utah4037
MARCH 26Alaska Democratic CaucusRepublican caucus is March 1.20
Hawaii Democratic CaucusRepublican caucus is March 8.34
Washington Democratic CaucusRepublican primary is May 24.118
APRIL 5Wisconsin4296
APRIL 9WyomingThe Republican Party will not vote at its caucus, allowing its 29 delegates to remain unpledged to a specific candidate.2918
APRIL 19New York95291
APRIL 26Connecticut2870
Delaware1631
Maryland38118
Pennsylvania71210
Rhode Island1933
MAY 3Indiana5792
MAY 7GuamThe Republican Party will not hold a presidential preference vote for its 9 delegates.912
MAY 10Nebraska Republican PrimaryDemocratic caucus is March 5.36
West Virginia3437
MAY 17Kentucky Democratic PrimaryRepublican caucus is March 5.61
Oregon2874
MAY 24Washington Republican PrimaryRepublicans will also hold a caucus on Feb. 20 but will allocate delegates through the May 24 primary. The Democratic caucus is March 26.44
JUNE 4Virgin Islands Democratic CaucusRepublican caucus is March 19.12
JUNE 5Puerto Rico Democratic CaucusRepublican primary is March 6.67
JUNE 7California172546
Montana2727
New Jersey51142
New Mexico2443
North Dakota The Republican Party will not vote at its caucus, allowing its 28 delegates to remain unpledged to a specific candidate.2823
South Dakota2925
JUNE 14District of Columbia Democratic Primary Republican convention is March 12.45

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder