Islahat Fermanı (1856)

Kırım Savaşı sonrası Paris Barış Konferansı’na giderken Osmanlı Devleti’nin Avrupa’lı devletler karşısında durumunu güçlendirmek ve onlar nezdindeki imajını iyileştirmek isteği ile ilan edilmiştir. İstanbul’daki Fransız ve İngiliz büyükelçilerinin nezdinde yazılmıştır. 1839’daki Gülhane Hatt-ı Şerifi’nin bazı ilavelere tekrarı niteliğindedir.

Islahat Fermanı’nın en belirgin yönü, din ve mezheplerine bakılmaksızın bütün Osmanlı tebasının kanun önünde eşitliğini daha kesin bir dille ifade etmesidir. Ferman ayrıca Müslüman olmayan cemaatlerin dini ayrıcalıklarını teyit ediyor, yabancıların toprak sahibi olabilmelerine imkan veren bir kanun yürülüğe konuyor, gayri müslimlere mahkemelerde tanıklıkta eşitlik tanıyor ve yine onlar için bütün devlet memurluklarına atanabilmek, eyalet meclislerine girebilmek ve siyasal haklar veriyordu.

Ayrıca Islahat Fermanı ile tüm Osmanlı halkı için bazı hukiki güvenceler de getiriliyordu; yargılanmanın aleni olması, işkencenin kaldırılması, cezaların insanileştirilmesi, suç ve cezada kanunilik ilkesinin benimsenmesi, Müslim ve gayri müslimlerin aralarındaki davalara bakmak üzere karma mahkemelerin kurulması gibi.

Islahat Fermanı Sonrasında (1856-1871) ise aşağıdaki reformlar yapılmıştır;

-          Mekteb-i Mülkiye (1859): Bürokratik mevkiler için vasıflı eleman yetiştirmek üzere kurulmuştur.

-          Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (1869): Eğitimin yeniden düzenlenmesi ve laikleştirilmesini içeren reform.